Haritadan yer beğen: Şairlerin Kaleminden: 81 Şehir, 81 Şiir

6 Eylül 2023

Şairlerin Kaleminden: 81 Şehir, 81 Şiir

İnsanlar yaşadıklarını, gözlediklerini, düşündüklerini, düşlediklerini çeşitli yollarla dile getirir. Genellikle düşünceler yazı ile, duygular şiir ile işlenir. Biz bunu naçizane yazdıklarımızla yapıyoruz, yazarlar kitaplarıyla, şairler şiirleriyle... Yazılarımızda, sevdiğimiz şairlerin şiirlerini paylaşmaya çalışıyoruz.

“Şehirler medeniyetlerin şiiridir” diye bir söz vardır. Medeniyetler kendilerini şiirin efsunlu diliyle şehirlerde ifade ederler. Şehri yaşayan ve yaşatan bizler ise yüzlerce hatta binlerce yılda yazılmış olan şiiri, yani onun mekana yansımış şekli olan şehri yeniden yorumlama ve asrın idrakiyle seslendirme sorumluluğunu taşımaktayız.

81 şehir için yazılan 81 şiiri plakaya göre sıraladık. Bazı şehirlerde ünlü şairlerimizin, bazı şehirlerde yerel şairlerin şiirlerinden bahsettik. Siz de şehriniz için bildiğiniz, sizi daha çok etkileyen, kendi seçtiğiniz bir şiir varsa yorumlar kısmından bizimle paylaşabilirsiniz. Bir şair cenneti olan Türkiye’nin şairlerini ve yazdıkları şiirlerin en meşhurlarını sizler için derledik.

01. BAYRAK / ARİF NİHAT ASYA (ADANA)

5 Ocak Adana'nın kurtuluş günü, aynı zamanda Türk edebiyatına önemli bir milli eserin doğmasına da vesile olmuştur. Arif Nihat Asya "Bayrak" şiirini Adana'nın kurtuluş günü münasebetiyle yazmıştır. Bu şiirle Arif Nihat Asya "Bayrak Şairi" olarak anılacaktır.

Ey mavi göklerin beyaz ve kızıl süsü,
Kız kardeşimin gelinliği, şehidimin son örtüsü,
Işık ışık, dalga dalga bayrağım!
Senin destanını okudum, senin destanını yazacağım.

Sana benim gözümle bakmayanın
Mezarını kazacağım.
Seni selâmlamadan uçan kuşun
Yuvasını bozacağım.

Dalgalandığın yerde ne korku, ne keder...
Gölgende bana da, bana da yer ver.
Sabah olmasın, günler doğmasın ne çıkar:
Yurda ay yıldızının ışığı yeter.

Savaş bizi karlı dağlara götürdüğü gün
Kızıllığında ısındık;
Dağlardan çöllere düştüğümüz gün
Gölgene sığındık.

Ey şimdi süzgün, rüzgârlarda dalgalı;
Barışın güvercini, savaşın kartalı
Yüksek yerlerde açan çiçeğim.
Senin altında doğdum.
Senin altında öleceğim.

Tarihim, şerefim, şiirim, her şeyim:
Yeryüzünde yer beğen!
Nereye dikilmek istersen,
Söyle, seni oraya dikeyim!

02. YUNMUŞ ARINMIŞ AYNANOZ GÖLÜNDE / KARACAOĞLAN (ADIYAMAN)

Yunmuş arınmış Aynanoz gölünde

Işılaşır gider siyah telleri

Geyinmiş kuşanmış ne hub salınır

Kemer sıkdırmış ince belleri

Aşağından beri Tıdık deresi

Saklı durur bu sinenin yaresi

Türkmen kızı bizlen açtı arası

Yeşil ile dolu Sacur gölleri

Tığlaşmış gamzesi kar eden cana

Benim yarim benzer hörü gılmana

Şu Antep ilinde serv-i zamana

Orda eser bad-ı saba yelleri

Suboğaz köyünden ettik bir sökün

Arkan koca duttur sen seni sakın

Araban ilinden bir çiçek sokun

Çok olur onların gonca gülleri

Gel benim karşımda salın bir zaman

Bizi mecnun etti bir kaşı keman

Hısnımansur derler ol Adıyaman

Oradan şindik geçti güzelleri

Çit eyle çimende yaylanı yayla

Bizi yaradanın fermanı böyle

Seher vaktı kalkıp bir hoşça söyle

Anar m'ola Karac'oğlan dilleri

03. DÜNYANIN BÜTÜN ÇİÇEKLERİ / CEYHUN ATUF KANSU (AFYONKARAHİSAR)

Köy öğretmeni Şefik Sınığ'ın son sözleri:

"Bana çiçek getirin, dünyanın bütün çiçeklerini buraya getirin!"

Dünyanın bütün çiçeklerini diyorum

Bütün çiçekleri getirin buraya,

Öğrencilerimi getirin, getirin buraya,

Kaya diplerinde açmış çiğdemlere benzer

Bütün köy çocuklarını getirin buraya,

Son bir ders vereceğim onlara,

Son şarkımı söyleyeceğim,

Getirin getirin...ve sonra öleceğim.

Dünyanın bütün çiçeklerini diyorum,

Kır ve dağ çiçeklerini istiyorum,

Kaderleri bana benzeyen,

Yalnızlıkta açarlar, kimse bilmez onları,

Geniş ovalarda kaybolur kokuları...

Yurdumun sevgili ve adsız çiçekleri,

Hepinizi hepinizi istiyorum, gelin görün beni,

Toprağı nasıl örterseniz öylece örtün beni.

Dünyanın bütün çiçeklerini diyorum,

Afyon ovasında açan haşhaş çiçeklerini...

04. BU ÇAĞRI SANADIR / ABDURRAHİM KARAKOÇ (AĞRI)

Bir damla SU gönder bana

Eğer gönderebilirsen

Ana sütü gibi tertemiz olsun

Bir damlası Karadeniz

Bir damlası Akdeniz olsun.

Bir avuç TOPRAK gönder bana

Edirne koksun, Ağrı koksun

Her zerresi burcu burcu

Türkiye koksun

Anadolu’dan çağrı koksun.

Bir dilim EKMEK gönder bana

Yiyince lezzetini hissedeyim

Bereketini hissedeyim

Köy köy, tarla tarla

Memleketimi hissedeyim.

Bir demet ÇİÇEK gönder bana

Renkleri;

Sarı, kırmızı, beyaz ve mavi olsun

Râyihası, estetiği

semâvî olsun.

Bir tutam SEVDA gönder bana

Veysel Garani’nin, Yunus Emre’nin

Sevdasından olsun

Mevlâna’nın Mevlâ’sından olsun

Sevdâların hasından olsun.

Bir RÜYA gönder bana

Yürürken, otururken

Güneşi, ayı seyredeyim

Aradan kalksın tüm duvarlar

Mâverayı seyredeyim.

Bir damla ALIN TERİ gönder bana

Yazdığın ŞİİRLERİ gönder bana

Okumaya ihtiyacım var...

05. YEŞİLIRMAK / CEYHUN ATUF KANSU (AMASYA)

Hikayesi Kösedağ'dan başlar,

Yeşilırmağın macerası.

Ana sudan doğar, gelişir, büyür.

Çarşamba'ya doğru akar.

Hele ilkbahar selleri aman,

Dağ dağ açılır mı ovalara?

Sormaz toprakta ne var, ne ektiniz.

Kabarmış tarlaları ezdiği zaman.

Bu eski maceradır, bin yıl eski,

Hep ekmişler, o almış götürmüş.

Köyleri de basmış, kentleri de,

Ama bilmez ki, bilmez ki!...

06. ANKARA: BENİM ŞİİRİM

Ankara Ankara. Ey iyi kalpli üvey ana! Ankara güzide başkentimiz. Birçok tartışmaya da konu olur böyle konuşulunca. Güzellemesi yapılacak şehir mi der kimileri, kimileri de aşığıdır Ankara'nın. Doğup büyüdüğümüz şehir olan Ankara'nın aşığı olarak bir şair ve şiir ile geçmek istemedik burayı. Biraz Ankara'da yıllarını geçirmiş edebiyatçılardan, biraz Ankara'ya doğmuş olanlardan, biraz Ankara'da ölmüş olanlardan bahsedeceğiz. Bir de yazılan birkaç güzel satırdan.

"Bu şehri bu kadar yalın anlatan başka bir şey olamaz sanırım. Sorumluluklarını bilen, asla kötü davranmayan ama sonuçta bir üvey ana olan Ankara. Bu şehirde insanlar bekler. Emekliliği, askerliğin bitmesini, rüşvetin gelmesini, gönderdiğiniz evrakın cevaplanmasını, suskun devletin konuşmasını beklerler. Taşı çatlatacak bir sabırla bir şeyleri beklerler, kim bilir bekledikleri hayattır. Belki denizi görselerdi beklemezlerdi. Denizi su sanırlar. Suyu görmek için göllerin kıyısına gidersiniz ama su ufka uzanmaz. Bir suyu deniz yapan ufuk yoktur Ankara'nın göllerinde. Oysa ne önemlidir suyun hiç bitmemesi ve uysal bir sevgili gibi gökyüzüyle birleşmesi. O vaatkar ufuk çizgisi, o nasıl güzeldir. Her zaman ötelerde bir şey olduğunu fısıldayan o şehvetli çizgi. İnsanlar Ankara'da beklerler, kim bilir bekledikleri hayattır."

Bu yazının sahibi Cemal Süreya üniversite yıllarında gelmiştir Ankara'ya, Siyasal Bilgiler Fakültesi'ne. Sonrasında da yolu sıkça düşmüş. Uzun yıllar yaşamıştır Ankara'da. Bastığı sokaklarda hissettiklerini de kağıda dökmüştür. Bazısında Ankara'yı anarak.

"Biliyor musun başkentim nedense
Birbirimizden çekiniyoruz ikimiz de,
Sen yaslarına hiç yaslanmaz oldun
Ben acılarıma yeterince."

Der Süreya "Oteller Hanlar Hamamlar için Sürekli Şiir" şiirinde. İnsan Ankara'da kendine, içine, insana bakar, ondan herhalde.

Cemal Süreya;

”Şair arkadaş

Bir derdin mi var,

Bir şeyler çıkarmak mı istiyorsun derdinden?

Ankara’ya gelmelisin”

der bir şiirinde. Çünkü yine kendi deyimiyle Ankara onun için iyi kalpli bir üvey anadır. Sert ve otoriter yüzüne rağmen merhametle sahiplenmeyi seçtiği için yapmıştır belki de bu yakıştırmayı.

"Bende tarçın sende ıhlamur kokusu
Yürürüz başkentin sokaklarında"

Bir de ayazında. Ayazıyla da yargılarlar şehri, griliğiyle de. Ancak keşke herkes yürüse bir tarçın kokusuyla başkentin sokaklarında... Turgut Uyar, Cemal Süreya denince akla gelen isimlerden biri, şüphesiz. Turgut Uyar 4 Ağustos 1927 tarihinde Ankara'da doğdu. Hayatının farklı dönemlerinde de yolu tekrar Ankara'ya düştü, uzun yıllar yaşadı. Turgut Uyar, ”Sevgim Acıyor” dizelerini ithaf ettiği karısı Tomris Uyar’la Ankara’da tanışmıştır. Adına bir şiir yazmadı ya da bir şiirinde Ankara bahsi geçmedi belki ama birçok şiirini Ankara'da kaleme aldı Uyar.

"Ankara: Benim şiirim
İstanbul: Herkesin şiiri

İzmir: Bazılarının şiiri"

diyen Haydar Ergülen ise lise yıllarında geldi Ankara'ya. Ardından ODTÜ Sosyoloji Bölümü'nden mezun oldu. Gençliğinin hatıraları Ankara'nın sokaklarında bir de ODTÜ'nün kampüsünde kaldı.

Ankara, hep şu anki gibidir aslında. Tarif edilemeyen, nedeni belli olmayan bir burukluk verir. Kimse en güzel dizelerini Ankara’da yazmamıştır ya da en güzel dizelerini Ankara’ya yazmamıştır muhtemelen. Ankara realisttir, hiç kimseye böyle bir şey de vadetmez zaten. Ankara sadece sarılır, bağrına basar, korur kollar. Nurullah Genç'in Ankara Acıları şiirinden bir dörtlük:

"ah, bağrımda pütürlü bir bıçak kadar keskin

tabutumu bekliyor Ankara acıları

bu ne bir aşk masalı, nede heyula ve kin

dumanlı bir çöküşün en kara acıları"

Ankara’nın siyasiliğinin tek sebebi tüm devlet büyüklerini ağırlaması değildir. Bu şehre hepsinden öte büyük bir başkaldırı sinmiştir. Ankara her zaman en büyük tepkileri vermiş, en kararlı haliyle karşı koymuştur. Şiirde başkaldırı da kendini Ahmed Arif’te bulmuştur. Ahmed Arif Ankara ile arasındaki aşkı ve nefreti görebildiğimiz şairlerdendir. Ankara Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Felsefe Bölümü'nde eğitim almış ve uzun yıllar Ankara'da yaşamıştır. 1991 senesinde ise Ankara'dan veda etmiştir hayata. Yüreğinde Ankara’nın varlığını hissetmiş ve Karanfil Sokağı’nı yazmıştır. Her Ankaralı bilir Karanfil Sokağını ama bir Ahmed Arif şiirine almıştır orayı. Kendi yöntemleriyle Ankara soğuğuna küfretmiştir belki. Ama yine de şehrini çok sevmiştir bir yandan. Uzun bir şiirdir Karanfil Sokağı, birkaç dizesine göz değdirelim yalnız:

”Döğüşenler de var bu havalarda

El, ayak buz kesmiş, yürek cehennem

Ümit, öfkeli ve mahzun

Ümit, sapına kadar namuslu

Dağlara çekilmiş

Kar altındadır...

...Duvarları katı sabır taşından
Kar altındadır varoşlar,
Hasretim nazlıdır Ankara.
Dumanlı havayı kurt sevsin
Asfalttan yürüsün Aralık,
Sevmem, netameli aydır.
Bir başka ama bilemem
Bir kaçıncı bahara kalmıştır vuslat
Kalbim, bu zulümlü sevda,
Kar altındadır."

Metin Altıok da tıpkı Ahmed Arif gibi Ankara Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Felsefe bölümü mezunu. Ve 1993 senesinde hayatını kaybetmiştir. ”Ölürsem senin toprağına gömülmek isterim Ankara” diyerek sevgisini açıkça söylemiştir şair. "Ankara" adlı uzun bir şiir/yazısı vardır "Şiirin İlk Atlası" kitabında. Ankara'ya dair birçok şeyden ve oraya olan sevgi, özleminden bahsettiği. Ufak bir kesit:

"Ankara, benim aziz kentim; sen kendini biraz fazla koyverdin, bense gençlik taslıyorum hala. Oysa sende hep bir Kuva-yi milliye ruhu olmuştur. Birinci yeni sende başladı, ikinci yeni de. Bakıyorum da şimdi herkes İstanbul'a göçüyor. Senin gözün yaşlı, benim kanadım kırık. Oysa bu böyle olmamalıydı. Çünkü şiirin gerçek başkenti sensin… Ölürsem senin toprağına gömülmek isterim. Varsın sende çürüsün bedenim…" Bir şehre hissedilen sevgi ancak bu kadar güzel dile getirilir.

Nazım Hikmet de şöyle der: "Anlatılması öyle zor (yahut öyle kolay) bir şey vardır ki rüzgarında bağrışılmaz, koşuşulmaz, yüksek sesle gülüşülmez Ankara Garı'nda. O kadar ki kalkacak trenlerini ses-büyütenlerle haykırdığı zaman boş bulunursa insan şaşırır, başka bir dünyadan sesleniyorlarmış gibi."

Ankara; Orhan Veli’yi, Cahit Sıtkı’yı, Melih Cevdet Anday’ı, Sabahattin Eyüboğlu’nu ve daha bir sürü şairi kucaklamış biridir. Orhan Veli’nin Ankara’daki İzleri vardır. Ankara’da yaşadı, Ankara’yı yaşadı. Ankara’da okudu, Ankara’da âşık oldu, Ankara’da çalıştı, Ankara’da yazdı en güzel şiirlerini, Ankara’da Evkaf’taki memuriyetten istifa etti güzel havalarda, Ankara’da düştü çukura. Ve bir sabah Konur Sokak ile Meşrutiyet Caddesi’nin köşesinde son kez el salladı Ankara’ya… Sonra da temelli çekti gitti buralardan… Ardında içi anılarla dolu bir Ankara bırakarak… Orhan Veli Ankara’da doğmadı, Ankara’da ölmedi ama Ankara’da yaşadı.

İlhan Berk, Kavaklıdere’de Kıbrıs Sokağı’nda uzun süre oturmuştur. O yıllar Ziraat Bankası’nın basın yayın bürosunda çevirmendir kendisi. Ankara sokaklarını karış karış gezmiş, bazen Çıkrıkçılar Yokuşu’nda evlerin zillerini çalıp ”Ünlü şair İlhan Berk burada mı oturuyor?” diye sormuştur mahalle sakinlerine.

Her veda gibi Ankara’ya veda da zordur. Ankara’ya veda etmenin de gayet zor olduğu, Ahmet Erhan’ın dizelerinde açık açık gösterir kendini. Bir daha yeni bir Ankara bulamazsın, bu gri ve soğuk yüz aslında sırtını yasladığın koca bir duvarmış ve o duvarı arkandan bir anda çekmişler gibi:

"ayak basılmamış toprağım, dürülmüş göğüm;

yüzü karanlık bir kalabalık,

parmak basma ve bastırma yetkim.

üstgeçitler kurup, altgeçitlerde titreyen devrimci ruhum.

devletimin gri yüzü, bu kadar…

bu kadarsa ayrılıklarla örülsün yünüm!

ankara, anakarası yaşamadım, diyebildiğim her şeyin

yine de hoşça kal şehrim, şehrim hoşça kal

sevgilin, oğlun, şairin…"

Ve bu şiirin her seferinde tamamlandığını söylerken biz, Ankara kendi satırlarına yeni dizeler yazmaya devam eder. Bu belki bir gök rengiyle, belki bir yağmurla gerçekleşir. Ankara umarsızdır, Ankara bodrum katından çıkan eski bir fotoğraf gibidir; yitirilen bütün insanlar, o fotoğrafta hala hayattadır. En güzel gülüşler o fotoğrafta sabitlenmiştir, herkes, kıymetli bir anının ortaklığındadır. Bundan sonra her şey, gelip Ankara’da durur.

“Ankara, ben sana göreyim, gitme başımdan.”

Bizi sarıp sarmaladığın için teşekkürler, Ankara.

07. GÜNEY HASTALIĞI / CEYHUN ATUF KANSU (ANTALYA)

Ben dostum vaktiyle bir güney şehrine gittim,

Yanımda – sevince öyledir! – dünyanın en güzel kızı vardı,

Ama neyleyim ki içimde yine o garip sızı vardı,

Sonunda, o güzel günlerimi berbat ettim.

Eylüldü dostum, aylar içinden Eylüldü,

Ateşi düşmüştü artık hummalı kalbimin,

İyileşmiştim dostum, sonra o akşam üstlerinin

Her saati bir altın yaprak olup döküldü.

Uzanmıştım boylu boyunca güney düşüncesine,

Bilirsin aşk havaları insanı sarhoş eder,

Bir şarkı tutturur insan, ezberler gider,

Gariptir, inanır böylece, vurulur kendi nağmesine.

Ben de akıp gidiyordum gökyüzü üstünden,

Bir Güney denizi, bir güney güneşi ki, bilemezsin,

Yalnız olamazsın elbette, orada yalnız olamazsın,

Biz de içiyorduk sarhoş oluyorduk aynı kadehten.

Hâlâ nasıl özlerim bilir misin, bir akşamı her akşam,

Antalya deyince bir portakal düşer,

Ah, bilemezsin hâlâ, o hatıra güneşler,

Yalnızlığının karlı vadisinde dinlenen adam...

08. EĞLEN ÇORUH DUR ÇORUH / BEHÇET KEMAL ÇAĞLAR (ARTVİN)

Aşkın ile düştüğüm o yurda ben,

Bir hız ile ulaştım Bayburt'a ben.

Bana hiç tanıdık çıkmadın orda,

Doğrulup yüzüme bakmadın orda.

Yalvardım, yakardım, köpürdüm taştım

Bir gece rüyamda sana ulaştım.

Dedim: Çoruh! İnsafa gel, dine gel!

Demedin mi bana sen "Artvin'e gel! "

Uçtum hasretinle, döndüm kuşa ben,

Geldim "Yalnızçam"a, "Ardanus'a" ben

Hani vaatlerin? Nerdesin Çoruh!

Hala boynu bükük, yerdesin Çoruh!

Kalkın, şahlan, beni al da sonra in...

Halinizi seyre çıkmış da Artvin;

Çamlar sisten çıkmış sesini kısmış,

Evler ayağının ucuna basmış...

Birikmiş yamaca hepsi üst üste...

Hepsinin kulağı sendeki seste!

Senin hasretinle yandım yıllarca

Dur bir gönülüne seslen bir parça.

Bizim kaynağımız aynı dağlardır.

Beni anlayacak başka kim vardır?

Benden de içer bu avare güruh

Sen varsın derdimden anlayan, Çoruh!

Al benden gönlümü, ummana ersin!

Adım Çağlar diye belki gülersin:

Suyuma damlayan bir gözyaşın yok,

Mecranda inci yok, sabır taşım yok.

Yaydığım çakıldır, götürdüğüm kum,

İnsan kılığına girmiş Çoruh'um...

Kan içimde çağıl çağıl akmada,

Tarih geçip, beni boş bırakmada.

Kıyıdan ilk defa ok atan bende.

"Otlukbeli'nde" at oynatan bende;

Sende gölgesi var, bende eseri,

Birbirine düşen nice Türk eri,

Vicdan azabını çekerler bende;

Kalan er bendedir, kaçan er bende;

Bir gözüm yaşlıdır, bir gözüm kanlı.

Benim Akkoyunlu, benim Osmanlı;

Sana dökülecek bir kederim var,

Selam yollayacak kimselerim var.

Ben gibi aşina seyrek bulunur,

Bana seslenmeden geçemezsin, dur!

09. BENDEN SELAM SÖYLEN AYDIN İLİNE / KARACAOĞLAN (AYDIN)

Benden selam söylen Aydın iline

Top kara zülüflü mayalarına

Bizim ilde çakır doğan olamaz

Yavru şahin konar sarp kayalarına

Yaz gününün suyu böyle mi çağlar

Eşinden ayrılan ah çeker ağlar

Katar katar olmuş yüzünde benler

Dizilmiş kaşının aralarına

Karac'oğlan der ki ben de ben olsam

Güzeller üstüne serdar ben olsam

Mevla destur verse bir top gül olsam

Sokulsam zülfünün aralarına

10. BALIKESİR / MEHMET AKİF ERSOY (BALIKESİR)

O yeşil toprağın ey yüzler ağartan Karesi,

Şimdi binlerce şehîdin kanayan makberesi.

Sana hasret kalan evlâdın için dünyâda

Varsa kahrolmadan ârâm edecek yer neresi?

Hani gökkubbenin altında görülmüş mü eşin?

Dağların bağ, hele vâdîlerin altın deresi!

Ey benim her taşı bir ma’bed-i îman yurdum,

Seni er geç bana mutlak verecek Ma’bûd’um!

11. SÜRGÜN / CEMAL SÜREYA (BİLECİK)

“Bizi kamyona doldurdular, Tüfekli iki erin nezaretinde” diyen ünlü şair Cemal Süreya, ailesiyle Dersim arşivlerindeki sürgünde yer alıyor. Tunceli’nin Pülümür İlçesi’nden 181 aile ve 866 nüfusla Bilecik’e gönderiliyor. İşte Cemal Süreya’nın o sürgünü anlatan şiiri:

Bir yük vagonunda açtım gözlerimi,

Bizi kamyona doldurdular,

Tüfekli iki erin nezaretinde,

Sonra o iki erle yük vagonuna doldurdular,

Günlerce yolculuktan sonra bir köye attılar,

Tarih öncesi köpekler havlıyordu

Aklımdan hiç çıkmaz o yolculuk, o havlamalar, polisler

Duyarlığım biraz da o çocukluk izlenimleriyle besleniyor belki.

Annem sürgünde öldü, babam sürgünde öldü.

12. BİNGÖL ÇOBANLARI / KEMALETTİN KAMU (BİNGÖL)

Kemalettim Kamu "Gurbet şairi" olarak bilinir. Toplumcu gerçekçi bir şair olarak kırsal bölgelerde yaşayan insanları şiirlerine konu edinmiştir. Şiirin konusu doğa-köy hayatı gibi pastoral temalardır. İşte Bingöl Çobanları şiirinin sözleri:

Daha deniz görmemiş bir çoban çocuğuyum.

Bu dağların en eski âşinasıdır soyum,

Bekçileri gibiyiz ebenced buraların.

Bu tenha derelerin, bu vahşi kayaların

Görmediği gün yoktur sürü peşinde bizi,

Her gün aynı pınardan doldurur destimizi

Kırlara açılırız çıngıraklarımızla...

Okuma yok, yazma yok, bilmeyiz eski, yeni;

Kuzular bize söyler yılların geçtiğini.

Arzu, başlarımızdan yıldızlar gibi yüksek;

Önümüzde bir sürü, yanımızda bir köpek,

Dolaştırıp dururuz aynı daüssılayı;

Her adım uyandırır ayrı bir hatırayı:

Anam bir yaz gecesi doğurmuş beni burda,

Bu çamlıkta söylemiş son sözlerini babam;

Şu karşıki bayırda verdim kuzuyu kurda,

"Suna"mın başka köye gelin gittiği akşam.

Gün biter, sürü yatar ve sararan bir ayla,

Çoban hicranlarını basar bağrına yayla.

-Kuru bir yaprak gibi kalbini eline al,

Diye hıçkırır kaval:

Bir çoban parçasısın olmasan bile koyun,

Daima eğeceksin, başkalarına boyun;

Hülyana karışmasın ne şehir, ne de çarşı,

Yamaçlarda her akşam batan güneşe karşı

Uçan kuşları düşün, geçen kervanları an!

Mademki kara bahtın adını koydu: Çoban!

Nasıl yaşadığından, ne içip yediğinden,

Çıngırak seslerinin dağlara dediğinden

Anlattı uzun uzun.

Şehrin uğultusundan usanmış ruhumuzun

Nadir duyabildiği taze bir heyecanla...

Karıştım o gün bugün bu zavallı çobanla

Bingöl yaylalarının mavi dumanlarına,

Gönlümü yayla yaptım Bingöl çobanlarına!

13. BİTLİS / ERZURUMLU İBRAHİM HAKKI (BİTLİS)

Hudanın Cennetidir şehr-i Bitlis,

Cihanın ziynetidir şehr-i Bitlis

Gönüller minnetidir şehr-i Bitlis

Ki dünya Cennetidir şehr-i Bitlis...

14. BENDEN SELAM OLSUN BOLU BEYİNE / KÖROĞLU (BOLU)

Benden selam olsun Bolu Beyi'ne

Çıkıp su dağlara yaslanmalıdır.

Ok gıcırtısından kalkan sesinden

Dağlar seda verip seslenmelidir.

Düşman geldi tabur tabur dizildi

Alnımıza kara yazı yazıldı.

Tüfek icat oldu mertlik bozuldu

Eğri kılıç kında paslanmalıdır.

Köroğlu düşer mi yine sanından,

Ayırır çoğunu er meydanından,

Kırat köpüğünden, düşman kanından

Çevrem dolup şalvar ıslanmalıdır.

15. ANNEMLE İLGİLİ ŞEYLER / DİDEM MADAK (BURDUR)

Sevgili Anneciğim,

Binlerce kez açıldım, binlerce kez kapandım yokluğunda

Kocaman bir dağ lalesi gibi

Ve kapkara göbeğini dünyaya fırlatacakmış gibi duran.

Şimdi mucizevi bir yerdeyim

Muc’ın ucuz evinde

Sanki mürekkebi rutubet olan bir kalem

Duvarlara hep senin resmini çiziyor

di’li geçmiş zamanda birçok resim,

Hep gülümsüyorsun

Aklının ortasında mavi bir yıldız varmış gibi

Ve o yıldız karanlık bir şubat akşamında

Durmadan soluyormuş gibi

Hatırlar mısın?

Mavi saçlı bir tanrı gibi severdim Burdur Gölü’nü

O göl şimdi içimde kocaman bir anne ölüsü.

Vişne bahçeleriyle dolu,

Neşeli bir şehre benzerdi senin sesin.

Bazen ölmek istiyorum

Beni yeniden doğurman için

İri, ekşi bir vişne tanesi gibi...

16. BURSA'DA ZAMAN / AHMET HAMDİ TANPINAR (BURSA)

Bilal Kemikli'nin dediği gibi "Bursa, şiir şehridir. Tophane'den başlayarak, Ulucami'ye, oradan Hüdavendigar'a, sonra Yıldırım'a ve nihayet Muradiye'ye değin hep o şiiri okuruz. Bursa'nın fethi derde derman olmuştur." Şiir şehrini en iyi Ahmet Hamdi Tanpınar'ın Bursa'da Zaman dizeleri anlatır:

Bursa'da bir eski cami avlusu,

Küçük şadırvanda şakırdıyan su;

Orhan zamanından kalma bir duvar...

Onunla bir yaşta ihtiyar çınar

Eliyor dört yana sakin bir günü.

Bir rüyadan arta kalmanın hüznü

İçinde gülüyor bana derinden.

Yüzlerce çeşmenin serinliğinden

Ovanın yeşili göğün mavisi

Ve mimarîlerin en ilâhisi.

Bir zafer müjdesi burda her isim:

Sanki tek bir anda gün, saat, mevsim

Yaşıyor sihrini geçmiş zamanın

Hâlâ bu taşlarda gülen rüyanın.

Güvercin bakışlı sessizlik bile

Çınlıyor bir sonsuz devam vehmiyle.

Gümüşlü bir fecrin zafer aynası,

Muradiye, sabrın acı meyvası,

Ömrünün timsali beyaz Nilüfer,

Türbeler, camiler, eski bahçeler,

Şanlı hikâyesi binlerce erin

Sesi nabzım olmuş hengâmelerin

Nakleder yâdını gelen geçene.

Bu hayâle uyur Bursa her gece,

Her şafak onunla uyanır, güler

Gümüş aydınlıkta serviler, güller

Serin hülyasıyla çeşmelerinin.

Başındayım sanki bir mucizenin,

Su sesi ve kanat şakırtılarından

Billûr bir âvize Bursa'da zaman...

17. ÇANAKKALE ŞEHİTLERİNE / MEHMET AKİF ERSOY (ÇANAKKALE)

Şu Boğaz Harbi nedir? Var mı ki dünyâda eşi?

En kesîf orduların yükleniyor dördü beşi,

-Tepeden yol bularak geçmek için Marmara’ya-

Kaç donanmayla sarılmış ufacık bir karaya.

Ne hayâsızca tehaşşüd ki ufuklar kapalı!

Nerde -gösterdiği vahşetle “Bu: Bir Avrupalı!”

Dedirir- yırtıcı, his yoksulu, sırtlan kümesi,

Varsa gelmiş, açılıp mahbesi, yâhud kafesi!

Eski Dünyâ, Yeni Dünyâ, bütün akvâm-ı beşer,

Kaynıyor kum gibi, tûfan gibi, mahşer mahşer.

Yedi iklîmi cihânın duruyor karşına da,

Ostralya’yla berâber bakıyorsun: Kanada!

Çehreler başka, lisanlar, deriler rengârenk;

Sâde bir hâdise var ortada: Vahşetler denk.

Kimi Hindu, kimi yamyam, kimi bilmem ne belâ...

Hani, tâ’ûna da züldür bu rezîl istîlâ!

Ah o yirminci asır yok mu, o mahlûk-i asîl,

Ne kadar gözdesi mevcûd ise hakkıyle sefîl,

Kustu Mehmedçiğin aylarca durup karşısına;

Döktü karnındaki esrârı hayâsızcasına.

Maske yırtılmasa hâlâ bize âfetti o yüz...

Medeniyyet denilen kahbe, hakîkat, yüzsüz.

Sonra mel’undaki tahrîbe müvekkel esbâb,

Öyle müdhiş ki: Eder her biri bir mülkü harâb.

Öteden sâikalar parçalıyor âfâkı;

Beriden zelzeleler kaldırıyor a’mâkı;

Bomba şimşekleri beyninden inip her siperin;

Sönüyor göğsünün üstünde o arslan neferin.

Yerin altında cehennem gibi binlerce lağam;

Atılan her lağamın yaktığı: Yüzlerce adam.

Ölüm indirmede gökler, ölü püskürmede yer;

O ne müdhiş tipidir: Savrulur enkâz-ı beşer...

Kafa, göz, gövde, bacak, kol, çene, parmak, el, ayak,

Boşanır sırtlara, vâdîlere, sağnak sağnak.

Saçıyor zırha bürünmüş de o nâmerd eller

Yıldırım yaylımı tûfanlar, alevden seller

Veriyor yangını, durmuş da açık sînelere,

Sürü hâlinde gezerken sayısız tayyâre.

Top tüfekten daha sık, gülle yağan mermîler...

Kahraman orduyu seyret ki bu tehdîde güler!

Ne çelik tabyalar ister, ne siner hasmından;

Alınır kal’a mı göğsündeki kat kat îman?

Hangi kuvvet onu, hâşâ, edecek kahrına râm?

Çünkü te’sîs-i İlâhî o metîn istihkâm.

Sarılır, indirilir mevki’-i müstahkemler,

Beşerin azmini tevkîf edemez sun’-i beşer;

Bu göğüslerse Hudâ’nın ebedî serhaddi;

“O benim sun’-i bedî’im, onu çiğnetme” dedi.

Âsım’ın nesli... diyordum ya... nesilmiş gerçek:

İşte çiğnetmedi nâmûsunu, çiğnetmeyecek.

Şühedâ gövdesi, bir baksana, dağlar, taşlar...

O, rükû olmasa, dünyâda eğilmez başlar,

Yaralanmış temiz alnından, uzanmış yatıyor;

Bir hilâl uğruna, yâ Rab, ne güneşler batıyor!

Ey, bu topraklar için toprağa düşmüş, asker!

Gökten ecdâd inerek öpse o pâk alnı değer.

Ne büyüksün ki kanın kurtarıyor Tevhîd’i...

Bedr’in arslanları ancak, bu kadar şanlı idi...

Sana dar gelmeyecek makberi kimler kazsın?

“Gömelim gel seni târîhe” desem, sığmazsın.

Herc ü merc ettiğin edvâra da yetmez o kitâb...

Seni ancak ebediyyetler eder istîâb.

“Bu, taşındır” diyerek Kâ’be’yi diksem başına;

Rûhumun vahyini duysam da geçirsem taşına;

Sonra gök kubbeyi alsam da, ridâ nâmıyle,

Kanayan lâhdine çeksem bütün ecrâmıyle;

Mor bulutlarla açık türbene çatsam da tavan,

Yedi kandilli Süreyyâ’yı uzatsam oradan;

Sen bu âvîzenin altında, bürünmüş kanına,

Uzanırken, gece mehtâbı getirsem yanına,

Türbedârın gibi tâ fecre kadar bekletsem;

Gündüzün fecr ile âvîzeni lebrîz etsem;

Tüllenen mağribi, akşamları sarsam yarana...

Yine bir şey yapabildim diyemem hâtırana.

Sen ki, son ehl-i salîbin kırarak savletini,

Şarkın en sevgili sultânı Salâhaddîn’i,

Kılıç Arslan gibi iclâline ettin hayran...

Sen ki, İslâm’ı kuşatmış, boğuyorken hüsran,

O demir çemberi göğsünde kırıp parçaladın;

Sen ki, rûhunla berâber gezer ecrâmı adın;

Sen ki, a’sâra gömülsen taşacaksın... Heyhât,

Sana gelmez bu ufuklar, seni almaz bu cihât...

Ey şehîd oğlu şehîd, isteme benden makber,

Sana âgûşunu açmış duruyor Peygamber.

18. MERHABA / İBRAHİM SADRİ (ÇANKIRI)

Merhaba kardeşim, arkadaşım, gönüldaşım merhaba

Merhaba sırdaşım, amuzdaşım, kaderdaşım merhaba

İçtiğim su, aldığım hava, yediğim ekmek uyuduğum döşek

Gördüğüm rüya, beklediğim umut yaşadığım toprak merhaba

Merhaba

Ormanda ağaç, ağaçta dal, dalda yaprak, yaprakta tırtıl merhaba

Merhaba ovada çimen, denizde dalga, yaylada kar, dağda bulut merhaba

Harran, Çukurova, Yedigöller, Çorlu, Isparta, Çaykara merhaba

Çankırı...

19. MERHABA / İBRAHİM SADRİ (ÇORUM)

...Çorum, Adana, Niksar, Mudurnu, Bandırma

Midyat, İdil, Tarsus, Kemah, Yüksekova merhaba

Ula Zeki istanbul neki Erzurum yayla

Yayla ulan Erzurum sana da olsun merhaba

Merhaba memleketim, mahallede bakkalım, pamuk tarlasında ırgatım

Vergi dairesinde memurum, dağda çobanım, yürekte sızım, duvarda sazım

Hasatta yazım, gelinim alyazmalım nazım merhaba

Merhaba şose yolum, dağ patikam, geçit vermez Kaçkarım

Adam yutan gavur dağım, İstanbul İzmit otobanım merhaba

Merhaba Kızılırmak türkülerim, Fırat ağıtlarım

Dicleye yaktıklarım, Yeşilırmak bozlaklarım merhaba

Merhaba ağaçlarım, selvilerim, çınarlarım,

Rizede çayım, Anamur'da portakalım

Önde yürüyenim, arkada düşünim

Seferberliğim, süpürge tohumu yiyenim

Dedem, edem cennetim cehennemim

Ey benim memleketim merhaba

20. COŞAR KOÇ YİĞİTLER / AŞIK İSMAİL DAİMİ (DENİZLİ)

Coşar koç yiğitler coşar

Taştan taşa ceylan koşar

Bu diyarda aslan yaşar

Oh oh oh oh taze güller

Ne güzeldir bizim eller

Eser ince serin yeller

Edirne'yi Ardahan'ı

Kars'ı Erzurum'u Van'ı

Tokat Sivas Erzincan'ı

Oh oh oh oh taze güller

Ne güzeldir bizim eller

Eser ince serin yeller

Karadeniz'in uşağı

Efeler bağlar kuşağı

Konya'nın altın başağı

Oh oh oh oh taze güller

Ne güzeldir bizim eller

Eser ince serin yeller

Adana'nın güzel yolu

Yeşiller içinde bolu

Baştan başa Anadolu

Oh oh oh oh taze güller

Ne güzeldir bizim eller

Eser ince serin yeller

Urfa Mardin Diyarbakır

Maraş'ın bülbülü şakır

Isparta'm var güller dokur

Oh oh oh oh taze güller

Ne güzeldir bizim eller

Eser ince serin yeller

Denizli'de Pamukkale

Antalya'da gür şelale

Dumlupınar'da meşale...

21. DİYARBEKİR KALESİNDEN NOTLAR / AHMED ARİF (DİYARBAKIR)

Kültürel potansiyeli çok zengin olan Diyarbakır'da birçok müze var. Bu müzeler arasında; birçok şair, yazar, fikir ve bilim adamı yetiştiren Diyarbakır'ın edebiyat müzeleri önemli bir yer tutuyor. Bunlardan biri, edebiyat dünyamızın önemli isimlerinden "Hasretinden Prangalar Eskittim" şiiri ile tanınan Ahmet Arif’in doğduğu ev olan ve şu anda müze olarak hizmet veren Ahmet Arif Edebiyat Müzesi. İçinde şairin eşyaları, aile fotoğrafları, el yazısı ile yazılmış mektupları ve şiirleri yer alıyor. "Söz taştan daha sağlam ve kalıcıdır." diyen Ahmed Arif'in sade bir üslupla yazdığı birçok şiiri var.

"Açar,

Kan kırmızı yediverenler

Ve kar yağar bir yandan,

Savrulur Karacadağ,

Savrulur zozan...

Bak, bıyığım buz tuttu,

Üşüyorum da

Zemheri de uzadıkça uzadı,

Seni, baharmışın gibi düşünüyorum,

Seni, Diyarbekir gibi,

Nelere, nelere baskın gelmez ki

Seni düşünmenin tadı..."

Ahmed Arif'in hemen yanında Cahit Sıtkı Tarancı Müzesi var. Edebiyat dünyamızın önemli isimlerinden "Otuz Beş Yaş" şiiri ile tanınan Cahit Sıtkı Tarancı'nın doğduğu ev, 1973 yılında şairin anısını yaşatmak için müzeye çevrilmiş. Cahit Sıtkı, şiirlerinde, öykülerinde Diyarbakır'dan pek söz etmez ama mektuplarında Diyarbakır'a ve bu şehirde yaşayan ailesine sevgisi açık seçik görülür. Diyarbakır doğumlu Cahit Sıtkı Tarancı'nın (1910-1956) gerçek adı Hüseyin Cahit Tarancı. 35 yaşı yolun yarısı olarak nitelendirmesine rağmen 1956'da, daha 46 yaşındayken vefat eden Cahit Sıtkı Tarancı, Türk edebiyatına bıraktığı şiirleriyle edebiyat dünyasına adını altın harflerle yazdırmış bir şair. Cahit Sıtkı Tarancı, "Otuz Beş Yaş" ve "Memleket İsterim" gibi birçok kesim tarafından bilinen eserlerinin yanı sıra, bıraktığı diğer şiirleriyle de Türk edebiyatının en önemli şairlerinden... Cahit Sıtkı Tarancı'nın sade bir üslupla yazdığı birçok şiiri var ve bu şiirlerden bazıları bestelenmiş. Güftesi kendisine ait olan bestelenmiş eserleri ise şunlar; "Bu tatsız akşam saatinde (Hatıralar)", "Buldum yıllardır kaybettiğim aynayı (Kış gecesi rüyası)", "Ne doğan güne hükmüm geçer (Gün eksilmesin penceremden)", "Dünya gözüyle görsek murada ermek (Felekten bir gece)", "Gitti gelmez bahar yeli (Sanatkarın ölümü)"...

22. EDİRNE KASİDESİ / ARİF NİHAT ASYA (EDİRNE)

Edirne, Arif Nihat Asya'nın şiirinin konusu olan güzel şehir. Sultan Selim'in şehri. Mimar Sinan'ın ustalık eserim dediği Selimiye Camisinin şehri. Arif Nihat Asya, ecdadımız için önemli olan ve mazimizin şekillenmesinde payları bulunan şehirlere özellikle eğilmiş, onlardaki ihtişamı gözler önüne sermeye çalışmıştır. Onun şiirlerinde Edirne’nin ayrı bir yeri vardır. Osmanlı'ya payitahtlık eden bu serhat şehri, Arif Nihat’ın şiirlerinde İstanbul ve Konya’dan sonra ismi en çok geçen 3. şehirdir. Asya’nın, mahzun şehir diye nitelediği Edirne...

“Selimiye” derler, “Edirne” derler;

Tatlı bir gariplik duygusu gelir.

Kemerler, çeşmeler, minarelerle

Bir eski eserler kamusu gelir.

Minarelerden en tatlı ezanlar,

Dallardan güvercin hu-hu’su gelir.

Ayşekadın’a gül ve Yıldırım’a

Üçşerefeli’nin kumrusu gelir.

Şu Selimiye’dir, şu Muradiye…

Çinilerden sümbül kokusu gelir.

Karşısına ya iki sedef çekmece,

Ya iki mücevher kutusu gelir.

Vezirlerin iki tuğlusu gider,

Arkasından, yedi tuğlusu gelir.

Şurda abdest alır Hüdavendigâr;

Yerden suyu, gökten havlusu gelir...

23. FIRAT / ARİF NİHAT ASYA (ELAZIĞ)

Şu mavi dağların uzaklarında

Bir akar suyun adıdır 'Fırat'

Ve sevdiğim çocuğun dudaklarında

Sevdiğim bir türkünün adı...

Türkünün tadına karışır

Söyliyen dudakların tadı.

Ey beyaz çocuk, sarışın çocuk,

Dilinde her şey güzelleşen

Cana yakın çocuk...

Kızım, kardeşim...

Günler, geceler ötesi,

Gelirse beklediğim

Masal gecesi;

Şu fani dünyada her murad olsun

Ve senden doğacak kızımın

Adı 'Fırat' olsun!

24. SAM DEĞMİŞ / AŞIK VEYSEL ŞATIROĞLU (ERZİNCAN)

Sam değmiş de bağlar dökmüş gazeli

Hanı harap olmuş Keşan Erzincan

Nice yiğitleri nice güzeli

Feleğin toruna düşen Erzincan

Kimi ana vermiş kimisi baba

Nice yavru vermiş gelmez hesaba

Felek kor insanı ne kaptan kaba

Tarihli felaket nişan Erzincan

Bahar gelir güller açmaz bağında

Kainat uykuda hep yatağında

Bir seher vaktinde uyku çağında

Feryadı dağlardan aşan Erzincan

Susmuş bülbülleri güller perişan

Garkolmuş toprağa kalmamış nişan

Kükredikçe dalgalara karışan

Hani Fırat ile coşan Erzincan

Dokuz kırk altıda uğradım gördüm

Veysel der içimden ağladım durdum

Bu ulu Tanrı'dan isteyin yardım

Gayret kuşağını kuşan Erzincan

25. ÇİFTE MİNARELER / İSMET BARLIOĞLU (ERZURUM)

Göklere direklenir Çifte Minareler,

Erzurum‘daki Tebriz Kapısı‘nda,

Arkasında Hatuniye Medresesi

Ve Hundi Hatun‘un türbesi olan kümbet,

Doğan güneşleri kucaklayıp basar bağrına,

Batan güneşleri yolcu eder minelerle, menevişlerle,

Güneş bir başka doğar Çifte Minareler‘e,

Bir başka batar, onu selamlayarak,

Çinilerin her biri bir başka ışıkla kucaklaşır

Yanarak, yakılarak...

26. SİVRİHİSAR / ARİF NİHAT ASYA (ESKİŞEHİR)

Eskişehir'in en güzel ilçesi Sivrihisar'ın medar-ı iftiharı olan Türk halk mizahının büyük filozofu Nasreddin Hoca, 1208’de Sivrihisar’ın Hortu Köyü’nde doğmuş. Köyün adı 1999’da Nasreddin Hoca olarak değiştirilmiş. Hoca’nın evi hâlen burada varlığını sürdürüyor. Hortu Köyü Sivrihisar’dan 26 kilometre uzaklıkta. Mahallede, Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından bir de temsili Nasreddin Hoca evi yaptırılmış. Hoca’nın doğduğu evin Sivrihisar’da, türbesinin ise Akşehir’de bulunması iki ilçe arasında, Hoca’yı sahiplenme yönünde, sürekli bir tartışma ve gerginlik konusu olmuş. Şair Arif Nihat Asya şu dizeleri ile aradaki buzları eritmek istemiş sanki:

"Bir beşik kalmış Sivrihisar’da.

Akşehir’de bir mezar.

Sayesinde akraba olmuşlar Akşehir’le Sivrihisar."

27. GAZİANTEP DESTANI / AHMET AYAZ (GAZİANTEP)

Çok eski çağlardan kalan bir kale,

Ünlüler içinde birdir bu şehir.

İslam ülkesinde yanan meşale,

Ebedi sönmeyen nurdur bu şehir.

Sanayide, dokumada, kilimde,

Çalışmada, beceride, bilimde.

Geri kalmaz irfan ile ilimde,

Gönüllerde saklı sırdır bu şehir.

Sokaklarda şehitlerin izi var,

Her babadan öksüz kalan kuzu var.

Bayrak tutan oğulu var, kızı var,

Şehirler içinde pirdir bu şehir.

Bir çiçektir Ayşeleri, Nigarı,

Sevgi kokar, hasret kokar baharı.

Şehitlerin, gazilerin diyarı,

Ayaz’ına bir gururdur bu şehir.

28. MEMLEKETİMİ SEVİYORUM / NAZIM HİKMET RAN (GİRESUN)

...Memleketim:

develer, tren, Ford arabaları ve hasta eşekler,

kavak, söğüt ve kırmızı toprak.

Memleketim.

Çam ormanlarını, en tatlı suları ve

dağ başı göllerini seven alabalık

ve onun yarım kiloluğu

pulsuz gümüş derisinde kızıltılarla

Bolu'nun Abant gölünde yüzer.

Memleketim:

Ankara ovasında keçiler:

kumral, ipekli, uzun kürklerin parıldaması.

Yağlı, ağır fındığı Giresun'un

Al yanakları mis gibi kokan Amasya Elması,

zeytin, incir, kavun ve renk renk salkım salkım üzümler

ve sonra kara saban

ve sonra kara sığır:

ve sonra: ileri, güzel, iyi

her şeyi

hayran bir çocuk sevinci ile kabule hazır

çalışkan, namuslu, yiğit insanlarım

yarı aç, yarı tok

yarı esir...

29. SİLAHLI DÖRT BESMELE / ATTİLA İLHAN (GÜMÜŞHANE)

Dört atlı Sarıgöl Boğazı'na devrildiler

Rüzgârı burunlarıyla biçip arkalarına dökerek

Kara sular gibi boşandı gecenin boşluklarından

Köpek havlamaları

Dört atlı Sarıgöl Boğazı'na devrildiler

Omuzlarında çapraz tüfek, kalpaklı ve siyah çizmeliler

Yıldız yıldız sıyrılıp akıyor

Padişah karanlığında mahmuzları

Hafız Ahmed'in değirmeninde ateşin başına oturdular

Önce bir soğan kırdılar

Dut pekmezi ve yoğurt sordular

Bıyıkları tekmil ayaktaydı

Müslüman ve hilâl biçiminde

Sonra erkekçe yatsıyı kıldılar

Çakal gözleri saattaydı, kulakları köpek seslerinde

Acı tütün içilip, sonra bir vakit konuşuldu

Cezveler sürülmüş ocaktaydı

Atının dizginlerine olduğu kadar

Her birisi kendi ölümüne sahip

Bir ordu gibi savaşmak kudretinde

Bir umutları Kemâl Paşa'daydı

Öbürü Ankara Hükümeti'nde

Hızlı solumalarla kımıldanıyordu karaağaçlar

Ahırda bir beygir aksırdı

Munzur Dağları'nın üstünü bir tamam tutmuş

Yıldızın neyin kalabalığı

Yukarılarda kar altındaki köylerde

İhtimal öfkeli kurtlar dolaşıyor

'-... Kemâl Paşa'dır çağırdı

Demirhan Oğlu gitmemiş olmaz

Sakarya toprağında erkekler sofrası kurulmuş

Ahkâmlı köşkemli savaşılıyor

Yazılmışsa biz dahi azrailin ekmeğinden tadacağız

Şehitlik mertebesini

Yaşamak cihetinde makbul tutacağız'

'Ankara Hükümeti ne demek

Maraş'ta üzümler parmaklarımızdan damlamıyor mu

Gümüşâne üzerinde elmalar Amasya'da...

Adam tarafımızdan yenilecek

Ayrıca zeytinin yağı ineğin yoğurdu

Anteb'in bulaması da

Adam

Hünkâr kullarının sabanına koşulmayacağız

Biz her nokta-i nazardan insan olmalıyız

Acılar gördük

Bunun sebebi dünyanın vaziyetini anlamadığımızdır

Fikrimiz zihniyetimiz medenî olacaktır

Şunun bunun sözüne ehemmiyet vermeyeceğiz

Medenî olacağız

Bununla iftihar edeceğiz

Gözleri iyice birbirinden ayrık

Kaşları düz kirpikleri insafsızca kalabalık

Kısa boyları ve yaylı ayaklarıyla adamakıllı Türk

Bakırcı Hasan, Demirhanoğlu Sadık, Paşoların Süleyman ve Hacı Yörük

Silahlı dört besmele halinde göğe baktılar

Sabahın ilk horozları çırpınıyordu

Besbelli sabahın ayazından ufarak yıldızlar tevatür kırılıyordu

Bir kuvayı milliye sabahının kapısını açtılar

Karadeniz'deki en son limanımız kadar

Rüzgârlı kızgın ve açıktılar

Sonu yoktu hiddetlerinin ve ümitlerinin

Bir millet olarak çıktılar Sarıgöl Boğazı'ndan

Kendinden ve hürriyetinden emin

30. DAĞCILIKLARIM / CAHİT ZARİFOĞLU (HAKKARİ)

...Cilo kar yalabı

Süphan halat aklı başında sağlam

Değişik gergin

Burulurken iklimin kar kırmaları

Her yükseklikte

Dağla yan yana durur bedenim

Cilo Cilo kar ağlarken

Buz kaymağı yanağın...

31. AYDINLIK / ABDURRAHİM KARAKOÇ (HATAY)

Gergin uykulardan, kör gecelerden

Bir sabah gelecek kardan aydınlık.

Sonra düğüm düğüm bilmecelerden

Bir sabah gelecek kardan aydınlık.

Gökten yağmur yağmur yağacak renkler

Daha hoş kokacak otlar, çiçekler

Ardından bitmeyen mutlu gerçekler

Bir sabah gelecek kardan aydınlık.

Vurulup ömrünün ilkbaharında

Kanından çiçekler açar yarında

Cümle şehitlerin omuzlarında

Bir sabah gelecek kardan aydınlık.

Işıklar dal-budak, her kolu İslâm

Gönüller, yürekler dopdolu İslâm

Tek ölçüsü İslâm, tek yolu İslâm

Bir sabah gelecek kardan aydınlık.

İzmir’in sağından, Van’ın solundan

Erzurum, Edirne, Hatay yolundan

Kapı kapı tekmil Anadolu’mdan

Bir sabah gelecek kardan aydınlık.

32. DÜNYANIN BÜTÜN ÇİÇEKLERİ / CEYHUN ATUF KANSU (ISPARTA)

...Dünyanın bütün çiçeklerini diyorum,

Afyon ovasında açan haşhaş çiçeklerini

Bacımın suladığı fesleğenleri,

Koy çiçeklerinin hepsini, hepsini,

Avluların pembe entarili hatmisini,

Çoban yastığını, peygamber çiçeğini de unutmayın,

Aman Isparta güllerini de unutmayın

Hepsini, hepsini bir anda koklamak istiyorum.

Getirin, dünyanın bütün çiçeklerini istiyorum.

Dünyanın bütün çiçeklerini diyorum,

Ben köy öğretmeniyim, bir bahçıvanım,

Ben bir bahçe suluyordum, gönlümden,

Kimse bilmez, kimse anlamaz dilimden,

Ne güller fışkırır çilelerimden,

Kandır, hayattır, emektir benim güllerim,

Korkmadım, korkmuyorum ölümden,

Siz çiçek getirin yalnız, çiçek getirin...

33. YURT ÜRÜNLERİ / AŞIK VEYSEL ŞATIROĞLU (MERSİN)

Bu dünyanın meyvesini

Yesem amma yesem amma

Arasam bulsam hasını

Yesem amma yesem amma

Amasya'nın elmasını

Zile pekmez çalmasını

Sivas'ın da kıymasını

Yesem amma yesem amma

Gezsem Tokad'ın bağını

Emlek'in taze yağını

Erzurum'un kaymağını

Yesem amma yesem amma

Konya'nın güzel buğdası

Sivas'ta Çorum'da hası

Ayıntab'ın çiğ köftesi

Yesem amma yesem amma

Güzel olur Türkmen kızı

Yanakları kıpkırmızı

Diyarbakır'ın karpuzu

Yesem amma yesem amma

Mersin Dörtyol portakalı

Maraş'tan da pirinç geli(r)

Malatya'da dut zerdali

Yesem amma yesem amma

Ah İzmir'in kuş üzümü

Pek severim boğazımı

Kazova'nın yaş üzümü

Yesem amma yesem amma

Kastamonu'nun kendiri

Bursa'nın ipek mendili

Edirne'nin hoş pendiri

Yesem amma yesem amma...

34. İSTANBUL: HERKESİN ŞİİRİ

Yüzyıllardır bu topraklarda yaşamış her şair, her ozan, İstanbul üzerine şiir yazmıştır.

Nazım Hikmet hasretini "Yedi tepeli şehrimde bıraktım gonca gülümü." dizesinde dile getirmiş.

Yahya Kemal de "Sana dün bir tepeden baktım aziz İstanbul!" dizeleriyle anlatmış.

Daha nice şair ve yazara ilham vermiş yedi tepeli İstanbul...

"Yedi tepe üstünde zaman bir gergef işler! Yedi renk, yedi sesten sayısız belirişler…" diye yazmış Necip Fazıl "Canım İstanbul" şiirinde:

"Ruhumu eritip de kalıpta dondurmuşlar;

Onu İstanbul diye toprağa kondurmuşlar.

İçimde tüten bir şey; hava, renk, eda, iklim;

O benim, zaman, mekan aşıp geçmiş sevgilim.

Çiçeği altın yaldız, suyu telli pulludur;

Ay ve güneş ezelden iki İstanbulludur.

Denizle toprak, yalnız onda ermiş visale,

Ve kavuşmuş rüyalar, onda, onda misale.

İstanbul benim canım;

Vatanım da vatanım…

İstanbul,

İstanbul…

Yedi tepe üstünde zaman bir gergef işler!

Yedi renk, yedi sesten sayısız belirişler…

Eyüp öksüz, Kadıköy süslü, Moda kurumlu,

Adada rüzgar, uçan eteklerden sorumlu.

Her şafak Hisarlarda oklar çıkar yayından

Hala çığlıklar gelir Topkapı Sarayından.

Ana gibi yar olmaz, İstanbul gibi diyar;

Güleni şöyle dursun, ağlayanı bahtiyar…"

Bedri Rahmi Eyüboğlu destan gibi bir şiir yazmış İstanbul için. Uzun bir şiirdir İstanbul Destanı, birkaç dizesine göz değdirelim yalnız:

"İstanbul deyince aklıma martı gelir

Yarısı gümüş, yarısı köpük

Yarısı balık yarısı kuş

İstanbul deyince aklıma bir masal gelir

Bir varmış, bir yokmuş

İstanbul deyince aklıma Gülcemal gelir

Anadolu’da toprak damlı bir evde

Gülcemal üstüne türküler söylenir

Süt akar cümle musluklarından

Direklerinde güller tomurcuklanır

Anadolu’da toprak damlı bir evde çocukluğum

Gülcemal'le gider İstanbul’a

Gülcemal'le gelir

İstanbul deyince aklıma

Bir sepet kınalı yapıncak gelir..."

Nurullah Genç "Yürüyelim Seninle İstanbul'da" şiirinde tarihin soylu anası diye nitelediği İstanbul'a kırmızıyı yakıştırmış:

"...bir elimizde umut

bir elimizde sevda

yürüyelim seninle İstanbul'da

musiki kesilsin, tükensin yazı

çaresiz kalınca mızrap ve şiir

ozan bir kenara bıraksın sazı

ressam fırçasına neden mi kızgın

tuvalde çizgiler, renkler kırmızı

kırmızıyı sevdiğini bilince

çekilir mi artık güllerin nazı

Anadolukavağı'nda her akşam

burcu burcu bir rüyadır hayalin

karanlık, hüznünü düşürür dağa

kuşlar kanat çırpar, yıldızlar ağlar

endamın her sabah iner toprağa

hasret, yalnızlığı çoğaltan deniz

ayrılık acıyla süzülür kandan

nefesin fermandır Topkapı Sarayı'nda

dönüşünü bekliyor rıhtımda şehzadeler

öylesine yorgun, mahzun ve candan

İstanbul bir yanımda, sen bir yanımda

uykusundan uyanınca fırtına

dalgalar türkümüze aşina olur

yüzümüze bakınca deniz fenerleri

sahibini arayan gemilerin

çığlığıyla vurulur

tarih heyelandır hainlerin ardında

İstanbul tarihin soylu anası

biz bu yürüyüşü çiğdemlerden almışız

sevdayı kız kulesi'nden

yalıların burukluğu altında

geçiyoruz sokaklardan delice..."

35. DENİZ SEVGİSİ / CEYHUN ATUF KANSU (İZMİR)

Vatan denizleri! Mavi, zengin kırlar,

Rüyamda büyük kadırgalar yüzen,

Akdeniz! Bayraklar, ünlü bahadırlar,

Bir çiçekli destan havasında gezen.

Bağ bozumu kokan, tatlı İzmir,

İlyada, Odisse! Güller açan bir çağ,

Şiirden, destandan örülmüş bir devir,

Hür bir sonsuzluktan yaşamaya veda.

Kadifekale'den hürriyete gülüş,

Hayatı bir salkım gibi öpebilmek,

Sepetine sanki dal dal ışık düşmüş,

En mutlu bir anda yeniden dilemek.

Dalgalı bir sevinç veriyorsun bana,

Ey mavi hatıra! Bütün duygularım,

Denizlerle dolu; beni de alsana!

Gönlüne dökülsün hür, deli suların.

Bir masal gölü mü, su mavi nakışlı,

Marmara! Gül, kiraz, ıhlamur bahçesi,

O büyülü, o saf, o temiz bakışlı,

O hür vatanların coşkun hayat seli.

Yağmurlu bahçeler, hüzün dolu şimal,

Yeşil bir mevsimde gülümseyen Samsun,

Küçük fındıklarla eylen altın dal,

Mavnalar, köpüklü yollar, yeşil yosun...

Denizlerde, engin, mavi denizlere,

Bir deniz sevgisi: Rüzgarlar, türküler,

Gemiler ardından açılan izlere,

Taze, hür aşkların çiçekleri düşer

36. BEN DOĞULUYUM / YAVUZ BÜLENT BAKİLER (KARS)

Ben doğuluyum!

Eteği dumanlı, başı dumanlı

Dağlarda doğmuşum

Dağ çocuğuyum!

Ben elleri toprak kokan bir babanın

Ve topraktan koparılmış canlı bir kaya gibi

Burcu burcu vatan kokan bir ananın oğluyum

Ben doğuluyum!

Sen buğday benizli mert delikanlım

Arslanım, ümidim, yiğidim, her şeyim

Gel alnından öpeyim.

Sen Erzurum'lusun, dadaşsın belli!

Duruşun çekilmiş bir hançer kadar güzel;

Sen bar başlayanda, davul vuranda

Zurnalar çalanda gel!

Sen Kars'lısın balam, sen sınır taşı...

Sen Türkmen çocuğu benim sağ elim;

Gel seninle Kars'tan ve Ardahan'dan

Türküler söyleyelim...

37. İKİ KANAT / İSMET ÖZEL (KASTAMONU)

Bizim ahşap evimizin kapısı Kastamonu'da

iki kanatlıydı. Biri

hep kapalı dururdu kanatların

ardında demir dayak.

Gece olur

karanlığın haşyetinden kapanırdı tek kanat.

Boyasızdı tahta kapı

bu yanıyla güvenirdim ona.

Yıl elli üç. Üçteyim. Dövüşmek üzereyken bir yaşıtımla

Malenkof! diye bağırmışım öfkeden patlayarak

zavallı arkadaşım

hiç bir şey anlaşılmayan bu telaffuz karşısında

şaşırıp kaçtı bağıra ağlaya.

Sonra kızlar geldi

bir kanadı açılmayan

boyasız kapının önündeki betonda

rond yaptılar ve raspa oynadılar:

Raspa raspa ras

Kore'ye mektup yas.

38. 29 EKİM / AHMET KUTSİ TECER (KAYSERİ)

Bu sabah içimde bir tazelik var,

Bu seher, bu camdan giren gündüz, ben!

Sokaktan yükselen şu şen naralar,

Bu camdan bakınan, bu gülen yüz ben!

Nerede o dünkü ateşli nabız,

Nerede yastıkta kıvranan başım?

Bu sabah içimde çelikten bir hız,

Bu sabah en mutlu, en şen yurttaşım.

Bu millet, bu insan, adı sanı Türk,

Bu toprak, bu vatan, güzel Türkeli,

Bu tarih, bu onur, bu sihirli yük,

Bu Bursa, bu Konya, bu usta eli.

Bu eşsiz İstanbul, bu tek Edirne,

Bu örnek Kayseri, Sivas, Erzurum,

Bu Fırat, Menderes, Çoruh, Ergene,

Bu İzmir, Adana, Urfa, bu Çorum...

39. KIRKLARELİ / ALAEDDİN İKİCAN (KIRKLARELİ)

Gülen gözlerin Istranca dağların,

Sarmış etrafını yeşil başlı ormanların,

Kenetlenmiş çiftçiyle toprak kokan ovaların,

Sen benimsin, Kırklareli.

Keşfedilen yeraltı cenneti Dupnissa ile,

Kakava festivalinde gönül gönüle,

Davul zurna olmadan coşar, kendi kendine,

Sen benimsin Kırklareli.

Aradığını her an bulursun burada,

Görmek istersen dostunu, olursan darda,

Sevgi, mutluluk, huzur aradığımda,

Sen benimsin, Kırklareli.

Benzerin yok arasam şehirleri tek tek,

İnsanların arı gibi çalışır, kovanında petek,

Seninle huzur içinde olurum kıyamete dek,

Sen benimsin, Kırklareli.

40. ŞİRİN KIRŞEHİR / NEŞET ERTAŞ (KIRŞEHİR)

Anavatanımsın baba yurdumsun

Ozanlar diyarı şirin Kırşehir

Uzak kaldım gurbet elde derdimsin

Hasretin bağrımda derin Kırşehir

Kimi engin kimi yüksek evlerininen

Kimi fakir kimi zengin beylerininen

Kazaların nahiyelerin köylerininen

Gönlümün içinde yerin Kırşehir

Feleğin yazdığı kara yazıynan

Çok yürüdüm bağrımdaki sızıynan

Kara kaşlarıynan kara gözünen

Aşık ettin beni birin Kırşehir

(Yaktı bu ağrımı birin Kırşehir)

Garibim engince gönüller alan

Aşkı feryadıynan sazını çalan

Ozanlar içinde pirimiz olan

Muharrem ustadır erin Kırşehir

41. KOCAELİ / VEDAT SADİOĞLU (KOCAELİ)

Kocaeli Marmara'nın incisi

Yeşili yeşil mavisi mavi

Denizi, havası, güneşi

Tarihin kesiştiği yer Kocaeli

Doğası, yürüyüş yerleri

Konakları, müzeleri, camileri

Görülmeye değer saat kulesi

Tarihin kesiştiği yer Kocaeli

Kartepe’de yapılır kayak

Sapanca Gölünde kayak

Seka Parkı, Darıca Kuş Cenneti

Tarihin kesiştiği yer Kocaeli

Pişmaniyesi, Hereke halısı

Sanayi kenti Kocaeli

Türkiye’nin dinamosu, lokomotifi

Hoşgörü kenti Kocaeli

42. KONYA DESTANI / AHMET KUTSİ TECER (KONYA)

Sabahtan vardım Konya'ya

Baktım cihana uyanık.

Kimi binek, kimi yaya,

Baktım meydana uyanık.

Şehirde herkes ayakta,

Kepenkler kaldırılmakta.

Asker, mektepli sokakta,

Baktım her yana uyanık.

Sabahtan akşama kadar,

Didinir, terler, çabalar.

Uyanık bütün babalar,

Oğul, kız, ana uyanık.

Konuşursan bir kelime,

Kavuşursun bin selama,

Lafında şive var ama,

Fikirde mana uyanık.

Karatay, İnceminare,

Dolaştım hep birer kere.

Her köşeye, her esere,

Bakındım rana uyanık.

Alaiddin Tepesi'ne,

Çıkdım tarihin sesine.

Selçukların türbesine,

Baktım, amenna, uyanık.

Baktım tarihe, zamana,

Baktım Alaiddin Han'a,

Baktım o büyük insana,

Kılıç Arslan'a uyanık.

Görünmez bir debdebede,

Gönüllerden bir türbede,

Yeşil üsküflü kubbede,

Uyur Mevlana, uyanık.

Tecerim bu nasıl hülya,

Uyanıkken gördüm rüya,

Eski Konya, Yeni Konya,

Göründü bana uyanık.

43. GÜZELLEME / AHMET KUTSİ TECER (KÜTAHYA)

Dün yine bir çini şehrini gezdim,

Bu geziş bir günden bile kısadır.

Her çini önünde bir ömür sezdim,

Bu seziş gönlümde bitmez tasadır.

Bir garip hulyaya nazım düşeli,

Gezdim yarı gamlı yarı neşeli,

Yerler gökler bütün çini döşeli,

Bu biraz Kütahya, biraz Bursa’dır...

44. KERNEK TÜRKÜSÜ (MALATYA)

Malatya, Malatya bulunmaz eşin,

Gönülleri coşturur ayla güneşin.

Anam, anam, anam Kernekli misin?

Kernek'e gelmeye de yeminli misin?

Malatya'yı baştan başa çiçek bürümüş,

Malatya'nın gençleri almış yürümüş.

Anam, anam, anam Kernekli misin?

Kernek'e gelmeye de yeminli misin?

45. KAPLU KAPLU BAĞALAR / KAYGUSUZ ABDAL (MANİSA)

Kaplu kaplu bağalar

Kanatlanmış uçmağa

Kertenkele derilmiş

Diler Kırım geçmeğe

Kelebek ok yay almış

Ava şikâra çıkmış

Donuzları korkudur

Ayuları kaçmağa

Ergene’nin köprüsü

Susuzluktan bunalmış

Edirne minaresi

Eğilmiş su içmeğe

Kazaza balta koydum

Çevirişin deremezim

Çuval çayırda gezer

Segirdüben kaçmağa

Allah’ımın dağında

Üç bin balık kışlamış

Susuzluktan bunalmış

Kanlı ister göçmeğe

Leylek koduk doğurmuş

Ovada zurna çalar

Balık kavağa çıkmış

Sögüt dalın biçmeğe

Kelebek buğday ekmiş

Manisa ovasına

Sivrisinek derilmiş

Irgat olup biçmeğe...

46. MARAŞ TÜRKÜSÜ / ORHAN ŞAİK GÖKYAY (KAHRAMANMARAŞ)

Uy Maraş sılaya nice varayım

Açılmaz kapılar çalıp durayım

Yarimi bulmadım kimden sorayım

Uy Maraş, Maraş da bu nasıl Maraş

Kara gözlerinde yaş, bağrında ataş...

47. MARDİN / CEMAL SÜREYA (MARDİN)

Kuşlarını salmıştır çatılar

Ve hasatçı bir gökyüzü ki

Eğilip üstüne düşecek kadar

Taştan ağzıyla öpmüştür seni

Kan revan içinde alnaçlar

Yazmak dostlara neye yarar

Elinde hançerden bir yelpaze

Uzakta genç ve lâcivert dağlar

Gözlerinin siyahı gitmiştir

Telgraf çiçekleri astımlı kamyonlar

Çiçeğe kesmiştir karabasan

Dönüşmüştür bir yurtsamaya

İşte gülgillerden armut

İşte baklagillerden akasya

Neye yarar yazmak dostlara

Ölümü doğrusu hiç düşünmedim

Ama düşündüm uzak kardeşlerimi

Hey bayan Erozyon budur dileğim

Bir gün parlatmak istersen beni

Göm beni ilkin bir güzel karart

Kılıç kalkan gürz ve at

Tâ çocukluğumdan beri

Ne buldumsa okudum

Sonunda anladım ki

Bir kitapta resim şart

48. ANADOLU AKŞAMI / HALİT FAHRİ OZANSOY (MUĞLA)

Bir mektup parçası

Sevgilim, ne kadar hüzünlü bilsen

Bu ölgün akşamın ölgün bestesi,

Uzak tepelerden, dağlardan esen

Aşina olduğum rüzgarın sesi.

Gölgeler içinde ağaçlar yorgun,

Her tarafta yetim bir tevekkül var.

Sanki fısıldıyor Anadolu'nun

Uyuyan ruhuna ninniler rüzgar.

Sürüler iniyor karşı bayırdan,

Günün son ışığı vurmuş dereye.

Bir Muğla türküsü yükseldi kırdan:

"Ayşem, aygın baygın Ayşem, nereye?"

49. YOKUŞ YOL'A / TURGUT UYAR (MUŞ)

...bir yolda el ele gideriz, o yolda bir gün usanırsan

padişahlar ve Muşlar kanar, darülbedayiler kanar

Muş - Tatvan yolunda bir gün senin akşamın ne ki

orada her zaman otlar otlar ergenlikler kanar

el ele gittiğimiz bir yolda sen gitgide büyürsen

benim içimde çok beklemiş, çok eski bir yer kanar

50. KAPADOKYA NEVŞEHİR / İSHAK PEKGÖZ (NEVŞEHİR)

Kızılırmak’ın akar güneyinde,

Hacı Bektaş Veli’nin yüreğinde,

Anadolu’nun tam göbeğinde,

Kurulmuşun, Kapadokya Nevşehir...

51. ÇIKTIM SEYREYLEDİM NİĞDE'Yİ BOR'U / KARACAOĞLAN (NİĞDE)